Do napisania tego postu natchnęła mnie jedna z ostatnio przeczytanych decyzji, w której ubezpieczyciel wymierzył odszkodowanie z OC za najem samochodu.

Stwierdzono w niej, że odszkodowanie przysługuje za dwa tygodnie najmu. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie to, że poszkodowany wynajmował pojazd przez ponad miesiąc, naprawa pojazdu była ekonomicznie nieopłacalna (co stwierdził również sam ubezpieczyciel), a poszkodowany uzyskał odszkodowanie z tytułu szkody całkowitej dopiero po wspomnianym miesiącu.

Mimo utartej praktyki orzeczniczej sądów takie sytuacje nie są odosobnione!
Za jaki okres poszkodowany powinien uzyskać odszkodowanie z OC za najem pojazdu zastępczego w przypadku tzw. szkody całkowitej?

W ocenie Rzecznika Ubezpieczonych czas koniecznego najmu obejmuje okres od dnia zniszczenia pojazdu do dnia, w którym poszkodowany może nabyć podobny pojazd, nie dłuższy niż do dnia zapłaty odszkodowania. Takie stanowisko prezentują również sądy powszechne oraz Sąd Najwyższy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2004 roku, sygn. akt IV CK 672/03, niepublikowany, uchwała SN z dnia 22.11.2013 roku (sygn. akt III CZP 76/13), Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26.11.2002 roku wydanym w sprawie sygn. akt V CKN 1397/00, niepublikowany.
Zatem co do zasady poszkodowany powinien otrzymać odszkodowanie z OC za najem samochodu zastępczego za okres co najmniej do dnia uzyskania odszkodowania za szkodę całkowitą.

Wydłużenie okresu najmu pojazdu za okres po wypłacie odszkodowania za szkodę całkowitą zdarza się w praktyce bardzo często, a właściwie jest regułą.

Odszkodowanie z OC za najem samochodu zastępczego może obejmować również koszt najmu za okres przekraczający dzień wypłaty świadczenia za szkodę całkowitą. Opisywany przypadek może dotyczyć wydłużenia okresu najmu pojazdu z powodu przypadającego na niego okresu świątecznego i braku możliwości nabycia innego pojazdu.

W wyroku z dnia 8.09.2004 roku (sygn. akt IV CK 672/03, niepublikowany) Sąd Najwyższy wskazał, że postulat pełnego odszkodowania przemawia za przyjęciem stanowiska o potrzebie zwrotu przez ubezpieczyciela tzw. wydatków koniecznych, potrzebnych na czasowe używanie zastępczego środka komunikacji w związku z niemożliwością korzystania z niego wskutek zniszczenia, z tym że tylko za okres między dniem zniszczenia a dniem w którym poszkodowany może nabyć analogiczny pojazd, nie dłuższy jednak niż za czas do zapłaty odszkodowania. Podobny pogląd Sąd Najwyższy wyraził w uchwale z dnia 17.11.2011 roku (sygn. akt III CZP 5/11).
Wynikałoby z tego, że poszkodowany z dniem, w którym odzyskał odszkodowanie za szkodę całkowitą, nie mógłby wynajmować dalej pojazdu. Mówiąc ściślej, nie odzyskałby za ten czas zwrotu kosztów najmu od ubezpieczyciela. Jednak tak nie jest! W zdecydowanej większości przypadków sądy stwierdzają, że poszkodowanemu przysługuje prawo do wynajmu pojazdu na czas zagospodarowania (sprzedaży) pozostałości po zniszczonym pojeździe i zakup nowego pojazdu. Na tę czynność wyznacza się kilka dni, z reguły 7. Również sami ubezpieczyciele nie kwestionują konieczności zagospodarowania pozostałości zakupu nowego pojazdu i wypłacają za ten czas odszkodowanie z OC sprawcy za najem pojazdu. Co więcej, w wytycznych opracowanych przez Polską Izbę Ubezpieczeń przy współpracy Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego przewidziano na tę czynność 7 dni.

Zatem należy przyjmować, że w przy szkodzie całkowitej poszkodowanemu przysługuje odszkodowanie z OC za najem samochodu zastępczego obejmujące wydatki na najem od dnia szkody do dnia wypłaty odszkodowania za szkodę całkowitą oraz za dodatkowe ok. 7 dni w na zagospodarowanie pozostałości i zakup nowego pojazdu.

Zatem odszkodowanie z OC za najem pojazdu zastępczego w przypadku szkody całkowitej powinno obejmować równowartość wydatków poniesionych za najem aż do dnia wypłaty odszkodowania oraz dodatkowo za ok. 7 dni przeznaczonych za zagospodarowanie pozostałości i zakup nowego pojazdu.

Chciałbym przybliżyć tezę uchwały składu trzech sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22.11.2013 roku (sygn. akt III CZP 76/13), która mówi, że odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego w okresie niezbędnym do nabycia innego pojazdu mechanicznego, jeżeli odszkodowanie ustalone zostało w wysokości odpowiadającej różnicy pomiędzy wartością pojazdu mechanicznego sprzed zdarzenia powodującego szkodę, a wartością pojazdu w stanie uszkodzonym, którego naprawa okazała się niemożliwa lub nieopłacalna (tzw. szkoda całkowita).
Uchwała przesądza, że poszkodowany może korzystać z pojazdu zastępczego do chwili kiedy nabycie innego pojazdu stało się możliwe. W mojej ocenie nie ulega wątpliwości, że dzięki temu poszkodowany może wynajmować pojazd zastępczy do chwili powiadomienia go przez ubezpieczyciela o szkodzie całkowitej, uzyskania odszkodowania za szkodę całkowitą, sprzedaży pozostałości i nabycia nowego pojazdu (w rozsądnym wymiarze).
Biorąc to pod uwagę poszkodowany będzie mógł uzyskać odszkodowanie z OC za najem pojazdu zastępczego stanowiące równowartość wydatków za najem poniesionych za okres do dnia, w którym rzeczywiście (biorąc pod uwagę jego obiektywne możliwości) mógł korzystać z nabytego pojazdu.

Chciałbym opisać jeszcze jeden z przypadków szkody całkowitej, kiedy poszkodowany może otrzymać odszkodowanie z OC za najem pojazdu zastępczego za okres dłuższy niż do dnia otrzymania odszkodowania za szkodę całkowitą.

Zgodnie z tezą uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22.11.2013 roku (sygn. akt III CZP 76/13) poszkodowany może otrzymać odszkodowanie z OC za najem pojazdu zastępczego, jeżeli wynajmował pojazd w okresie niezbędnym do nabycia innego pojazdu.

W stanie faktycznym jednego z ostatnio analizowanych przeze mnie orzeczeń poszkodowany wynajmował pojazd zastępczy jeszcze przez kilkanaście dni po otrzymaniu odszkodowania za zniszczenie pojazdu. Wynikało to z faktu, że zakład ubezpieczeń wydał i doręczył decyzję o wypłacie odszkodowania i zakwalifikowaniu szkody jako całkowitej właśnie te kilkanaście dni po dokonaniu wypłaty odszkodowania. Doszło do sytuacji, w której poszkodowany dysponował – co najmniej częściowo – środkami umożliwiającym zakup innego pojazdu, jednak nie wiedział, że jego szkoda została uznana za ekonomicznie nieuzasadnioną. Tym samym nie mógł jeszcze podjąć czynności zmierzających do zagospodarowania pozostałości i zakupu innego pojazdu.

Sąd – w mojej ocenie słusznie – uznał że poszkodowany miał prawo dochodzić zwrotu wydatków poniesionych na najem pojazdu zastępczego za okres po wypłacie odszkodowania za szkodę całkowitą i do dnia otrzymania decyzji o takiej kwalifikacji szkody (poszkodowany zdał pojazd zastępczy bezpośrednio po powzięciu tej informacji).
Zatem odszkodowanie z OC za najem pojazdu zastępczego będzie przysługiwało za okres najmu do dnia kiedy poszkodowany otrzymał decyzję o szkodzie całkowitej, nawet jeśli wcześniej otrzymał za nią odszkodowanie.

Dowiedz się więcej o odszkodowaniu komunikacyjnym: